آداب فناوری اطلاعات

Information Technology Ethics

شماره درس: ۴۰۳۴۷	تعداد واحد: ۳
مقطع: کارشناسی	نوع درس: نظری
پیش‌نیاز: –	هم‌نیاز: –

اهداف درس

فناوری اطلاعات به عنوان یک فناوری نو و پرکاربرد، واجد نقاط قوت و ضعف در به کارگیری و فرصت و تهدید برای کاربران است در عین حال به عنوان یک فناوری پر مصرف در حوزه‌ی حیات فردی و اجتماعی غیر خنثی و تاثیرگذار است. جنبه‌های حرفه‌ای فعالیت‌های آن با گسترش به کارگیری اهمیت ویژه‌ای یافته است، بنابراین نظیر سایر فناوری‌ها در تولید، ساخت، به کارگیری مصرف چنانچه از آداب فنی متاثر از اخلاق فناورانه بهره نگیرد، از وجوه گوناگون از جمله توان جذب در زندگی فردی و اجتماعی شهروندان با دشواری مواجه می‌شود و عملاً کارایی خود را از دست‌ می‌دهد. بنابراین مهندسان رایانه و فناوری اطلاعات نظیر سایر مهندسان نیازمند کسب سواد آداب حرفه‌ای و اخلاق فناوری اطلاعات به شکل منضبط و در قالب درس‌های دانشگاهی هستند. آشنائی دانشجویان رایانه و فناوری اطلاعات با تحلیل‌های راهبردی این فناوری جهت شناسایی نقاط قوت و ضعف و فرصت و تهدیدات ناشی از به کارگیری گسترده‌ی آن، آشنایی با الگوهای مهندسی، حرفه‌ای و صنفی انجام کار، ضوابط حقوقی و قانونی فعالیت‌ها، تبعات اخلاقی و حرفه‌ای اعمال و مسئولیت‌ها، جرائم و خسارات و مجازات‌های رایانه‌ای، حقوق اطلاعاتی و گردش آزاد اطلاعات، حقوق تولید، تکثیر و ابداع محصولات فناوری اطلاعات، مفاهیم حریم شخصی و امنیت ملی و اطلاعات محرمانه و غیرمحرمانه در دسترسی و اشاعه‌ی آزاد اطلاعات و توانایی برآورد تبعات به کارگیری این فناوری از منظر موازین اخلاقی و معیارهای آدابی و فعالیت در یک محیط رایانشی امن از اهداف این درس است.

ریز مواد

مقدمات (۲ جلسه)
- اهداف، برنامه‌ی درسی و توافق بر الگوی تعلیم و چارچوب درس
- مبانی و اصول اخلاق و آداب مهندسی، حرفه‌ای و فاوا
نسبت آداب و اخلاق و جایگاه آن‌ها در قبال قانون (۱ جلسه)
- مروری بر تناسبات، تفاوت‌ها و همسانی‌های آداب با اخلاق
- موید و مراعی بودن و تعارض ناپذیری آداب در قبال قانون
- پیشینه‌گرایی قانون و آینده‌تابی آداب
پیشینه و انواع نظامات ارزشی اخلاقی حامی آداب و مشخصات عمومی آن‌ها (۵ جلسه)
- پیشینه‌ی فلسفی اخلاق و انواع نظام‌های اخلاقی در غرب
- اخلاق اسلامی، اخلاق ایرانی و ایرانیان
- اخلاق جهانی و قوانین طلایی و عرفی اخلاقی.
تعارضات، بلاتکلیفی و تنگناهای اخلاق و راه حل‌های مواجهه با این وضعیت‌ها (۳ جلسه).
- تنگنای اخلاقی
- تعارض اخلاقی
- بلاتکلیفی اخلاقی
- الگوهای داوری اخلاقی، تناسبات و مدل فرآیندی آن‌ها.
ماهیت توافقی آداب، ساختار و کاربردها و کارکردهای انواع اسناد آدابی (۲ جلسه).
- تدوین توافقی آسناد آدابی
- تعریف، کاربرد و نحوه‌ی تدوین اساسنامه‌ها.
- تعریف، کاربرد ومدل و نحوه‌ی تدوین منشورهای آدابی.
- تعریف، کاربرد، مدل و نحوه‌ی تدوین آداب نامه‌ها.
مدل‌های مولد و حامی انواع الگوهای آداب‌نامه‌‌نویسی به‌ویژه آداب‌نامه‌های سنجش‌پذیر (۲ جلسه)
- اسناد آدابی گروهی.
- اسناد آدابی بنگاهی.
- اسناد آدابی بنگاهی با امکان توفیق سنجی.
- مدل‌های بهبود اسناد آدابی.
آداب‌نامه‌های فا و کاربردهای آن در حوزه‌های حرفه‌ای‌گری. مهندسی حرفه‌ای فا و جایگاه نظام مهندسی در حوزه‌های حرفه‌ای‌گری (۲جلسه).
- آداب‌نامه‌های حرفه‌ای.
- مهندسی حرفه‌ای فا.
- نظامات حرفه‌ای ومهندسی.
- نطام مهندسی فا، اهداف، کارکردها و ضرورت‌ها.
- نظامات صنفی، حرفه‌ای و مهندسی فا در جهان و ایران.
حق فکری، حق مالی، حق تکثیر و حق اختراع در حوزه فا، قوانین حامی، آداب نامه‌های مکمل و آینده‌ی آن‌ها (۳ جلسه)
- حق مالی و فکری ابداعات.
- حق اختراع و تکثیر ابداعات.
- قوانین حامی در ایران و جهان.
- آداب نامه‌های حامی حقوق ابداعات.
- آینده‌ی این حقوق در جهان مجازی.
ابعاد اخلاقی جامعه اطلاعاتی و مجازی (۳ جلسه)
- گردش آزاد اطلاعات و حقوق شهروندی
- امنیت، شفاف سازی و محرمانگی اطلاعات، آلودگی و تضمین کیفیت اطلاعات.
- آداب خلوت و حریم شخصی در رایا سپر از جمله شبکه‌های اجتماعی
- حریم شخصی در رایا سپهر و آینده آن.
- متافیزیک واقعیت مجازی و نقد اثرات فا.
- جامعهٔ عریان و مقابله با ترس از فناوری.
- زندگی دوم، جهان مجازی، تغییر الگوی ارتباطی و تبعات آن بر نظامات کلان از جمله نظامات آموزشی.
- سایت‌ها، وب نوشته‌ها، شبکه‌های اجتماعی، نیازها و تبعات، دشواری‌ها و راه حل‌ها.
- مردم‌سالاری الکترونیکی و ابعاد آن.
- سواد بهداشت و آداب فا برای همه.

انواع تخلفات و جرائم رایانه، پلیس اینترنتی، امنیت اجتماعی و شهروندی در رایاسپهر و راه‌های مقابله (۴ جلسه).
- بد افزارها، ویروس‌ها، کرم‌ها، روش‌ها، حفره‌ها و اشکال نفوذ.
- هکرها، کراکرها، آزاردهنده‌ها، مجرمین و تروریست‌های سایبری
- ارزش‌های پیشگیرانه‌ی آداب فا در کاهش جرائم و تخلفات رایانه‌ای
- حمایت از گروه‌های سنی آسیب‌پذیر در مواجهه با محتواهای رقمی آسیب رسان.
- قوانین جرائم رایانه‌ای در ایران و جهان و حوزه‌های فردی، اجتماعی و ملی آسیب.
- دلایل رقمی، کارشناسی رسمی فا و لزوم مشی‌های امنیتی سازمانی.
- امنیت در بنگاه‌ها، سازمان‌های عمومی، خدمات و سامانه‌های الکترونیکی و نحوه‌ی تامین آن.
- نرم‌افزارهای متن باز، انواع مجوزهایی آن و حل دشواریهای مالکیت ارزش‌افزای محصولات متکامل و سهم شالوده‌سازان.
- حفظ امنیت با پایش گسترده یا حریم شخصی ناامن.
- انواع قوانین فا در ایران و نقد آن‌ها.
- کیفیت زندگی و نقش فا و آداب فای سبز در زندگی اول و دوم رایانه‌ای و بازیافت ابزار مستهلک رایانه‌ای.
تازه‌های آداب فناوری اطلاعات (۲ جلسه)
- بی‌طرفی شبکه
- انسان دو زیست معاصر و واقعیت مجازی، واقعیت افزوده و زندگی دوم.
- استعارهٔ اینفورگ و انقلاب چهارم لوچیانو فلوریدی
- اخلاق شزان (NBIC)

ارزیابی

تمرین‌های عملی (فهم مطلب و حل مسئله): ۶ نمره
آزمون‌های میان‌ترم و پایانی: ۱۲ نمره
آزمونک‌ها: ۲ نمره

مراجع

George Reynolds. Ethics in Information Technology. THOMSON , 2011.
Luciao Floridi. The Fourth Revolutions: how the infosphere is reshaping human reality. OXFORD University Press, 2014.
Luciano Floridi. Information and Computer Ethics. The Cambridge University Press, 2010.
IBO VAN DE POEL. Ethics ,Technology, and Engineering. WILEY-BLACKWELL, 2011.
Harris, M. J. Rabins, and C. E. Harris. Engineering Ethics: Concepts & Cases. THOMSON, 2004.
M. W. Martin. Ethics in Engineering. Mc Graw Hill, 2005.
Duncan Langford. Internet Ethics. MACMILLAN PRESS LTD, 2000.